Märchen [ Bearbeiten ]
Ein Märchen – ein kurzes literarisches Werk, das eine Moral (Anleitung) enthält, oft in Versform, manchmal humorvoll. Die Moral kann am Anfang ( Promythium ) oder Ende ( Epimythium ) des Werkes stehen oder sich aus dessen Inhalt ergeben. Ein wichtiges Merkmal des Märchens ist sein allegorischer Charakter . Die Helden von Märchen können sowohl Menschen als auch Tiere, Gegenstände und Phänomene sein, die menschliche Typen, Charaktereigenschaften oder gegensätzliche Ansichten und Positionen verkörpern. [1] . Es ist eine der Spielarten des Epos , obwohl die epigrammatische Fabel viele lyrische Merkmale aufweist . Ein Märchen ist eine der literarischen Formen.
Geschichte der Art
[ bearbeiten | Code bearbeiten ]Das Märchen stammt aus der mündlichen Volksüberlieferung und ist allen Kulturen gemeinsam, wie die Denkmäler belegen, die bis heute, wenn auch nur in rudimentärer Form, erhalten sind. [2] .
Bajka grecka
[edytuj | edytuj kod]W kręgu kultury śródziemnomorskiej pierwsza bajka pojawia się w literaturze greckiej, u Hezjoda (Op. 202–212) i Stesichora[3]. Jednak rozwój gatunku wiąże się przede wszystkim z żyjącym w VI w. p.n.e. niewolnikiem Ezopem, który miał skomponować pierwszy zbiór pisanych prozą bajek zwierzęcych[4]. Tak właśnie bajka wyodrębniła się jako osobny gatunek literacki.
W V w. p.n.e. pojawiło się określenie „bajki ezopowe”, obejmujące zarówno zbiór bajek pisanych przez Ezopa, jak i utwory autorów wcześniejszych i późniejszych[3]. Innym, choć znacznie późniejszym, greckim twórcą bajek był Babrios.
Bajka rzymska
[edytuj | edytuj kod]Bajki były też włączane do utworów m.in. Enniusza i Horacego. Pierwszym rzymskim bajkopisarzem, który stworzył odrębny zbiór bajek, był Fedrus. W starożytności nie cieszyły się one jednak dużą popularnością. Całkiem zapomniane przez średniowiecznych czytelników, zostały wyparte przez anonimowy zbiór 98 bajek, nazywany bajkami Romulusa[3]. Z łacińskich bajkopisarzy największym uznaniem cieszył się Awian.
Bajka średniowieczna
[edytuj | edytuj kod]W średniowieczu tworzono początkowo łacińskie przeróbki bajek starożytnych. Jednym z najbardziej poczytnych zbiorów były bajki Waltera Anglika. Utwory tego typu znaleźć można również wśród pism Jakuba de Vitry, Wincentego z Beauvais i Odo z Cheriton.
W językach narodowych pisano bajki dopiero od XII wieku (we Francji pojawił się wtedy przekład bajek Marie de France).
Bajka renesansowa
[edytuj | edytuj kod]Popularność bajki wzrosła w okresie renesansu, tworzyli wtedy m.in. Rimicjusz, Erazm z Rotterdamu[5]. W czasach późniejszych bajki pisali m.in. Jean de La Fontaine, Gotthold Ephraim Lessing oraz Iwan Kryłow[1].
W Polsce pierwsze bajki pojawiały się jako część większych utworów: kazań, kronik i listów. Pierwszy większy zbiór bajek zamieścił Biernat z Lublina w Żywocie Ezopa Fryga[5]. Bajki pisywali później: Bartłomiej Paprocki, Krzysztof Niemirycz, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Julian Ursyn Niemcewicz, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz, Aleksander Fredro oraz Stanisław Jachowicz[6].
Rodzaje bajek
[edytuj | edytuj kod]Są dwa rodzaje bajek: bajki narracyjne i bajki epigramatyczne. Bajka narracyjna jest zbliżona do noweli, posiada krótką, łatwą do przyswojenia fabułę. Starożytnym twórcą bajek narracyjnych był np. Babrios, nowożytnym La Fontaine. Bajka epigramatyczna jest natomiast zbliżona do epigramatu, krótsza, pozbawiona fabuły i wszelkich cech epickich. Teoretyczne uzasadnienie dał bajce epigramatycznej Gotthold Ephraim Lessing, nawiązując do starożytnej tradycji Fedrusa[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Skocz do: a b c Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000, s. 55. ISBN 83-01-13851-3.
- ↑ W.G. Gordon: Babylonian Wisdom Literature. Oxford: 1960.
- ↑ Skocz do: a b c Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 76. ISBN 83-04-04621-0.
- ↑ Zbigniew Goliński Bajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 22. ISBN 83-04-04620-2.
- ↑ Skocz do: a b Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 77. ISBN 83-04-04621-0.
- ↑ Józef Bachórz Bajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 66–68. ISBN 83-04-04616-4.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000. ISBN 83-01-13851-3.
- Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04621-0.
- Zbigniew Goliński Bajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04620-2.
- Józef Bachórz Bajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04616-4.